Ege kıyılarında tsunami riski arttı mı?

BBC Türkçe‘ye konuşan ODTÜ Kıyı ve Deniz Mühendisliği Araştırma Merkezi’nden Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, UNESCO’ya göre deprem büyüklüğü 5.5’i geçtikten sonra tsunami uyarısı verilebildiğini söylüyor.

Ancak uyarı verilmesinin tsunaminin kesin olarak gerçekleşeceği anlamına gelmediğinin altını çiziyor.

Yalçıner, Ege Denizi’nde oluşabilecek bir tsunaminin “Japonya’da, Endonezya’da görülenler kadar yüksek dalga yaratmayacağını” söylüyor.

Yalçıner, 2013 yılından beri UNESCO’nun Kuzey Doğu Atlantik ve Akdeniz Tsunami Uyarı Sistemi’nin başkanlığını yapıyor.

Peki Türkiye’nin Ege kıyıları olası bir tsunamiye hazır mı?

Sahil şeridi ne kadar hazırlıklı?

Endonezya’nın Sumatra Adası açıklarında 2004’te yaşanan 9.1’lik deprem 230 bin kişinin ölümüne yol açan bir tsunami ve yıkım ortaya çıkardı.

Japonya da 2011’de 8.9 büyüklüğündeki depremin yarattığı 10 metrelik tsunami dalgası ile büyük yıkım yaşadı.

Ege Bölgesi’nde geçmişte çok daha küçük ölçekli tsunamiler görüldü.

Bodrum’a çok yakın Yunan adası Kos’ta (İstanköy) 2017 yılında yaşanan 6.6 büyüklüğündeki depremin etkisiyle dalgalar oluştu.

Resmi kurumlar bunu tsunami değil “deniz suyunun yükselmesi” olarak tanımladı.

İzmir’de 2020 Ekim ayındaki deprem sonrası Sığacık’a ulaşan dalga ise tsunami olarak adlandırıldı ve burada tekerlekli sandalyedeki bir kişi hayatını kaybetti.

Bodrum’da 2019’dan bu yana Avrupa Birliği destekli bir proje ile tsunami uyarı sistemi bulunuyor.

Bu sistemin inşaası hakkında BBC Türkçe‘ye konuşan inşaat mühendisi Siret Bali, Bodrum’da aşamalı bir uyarı sistemi kurulduğunu söylüyor.

Bodrum limanında dalga hareketlerini ölçen sistem, elde ettiği veriyi uydu aracılığıyla Kandilli Rasathanesi ile paylaşıyor. Kandilli’nin AFAD’a ilettiği tsunami uyarısı ise ilgili bölgeye AFAD tarafından duyuruluyor.

‘Türkiye ve Yunanistan işbirliği yapmalı’

İstanbul’un Büyükçekmece ilçesi Türkiye’de Tsunami Hazır Sertifikası alan ilk yer.

UNESCO tarafından verilen sertifikayı almak için şu hazırlıkların yapılması gerekiyor:

İzmir’in Seferihisar ilçesi de bu sertifikayı yakın zaman içinde almaya hazırlanıyor.

Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, UNESCO standartları kapsamında bu hazırlıkların hayata geçirilmesi için çalışmaların devam ettiğini söylüyor.

BBC Türkçe‘ye konuşan İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü’nden Prof. Sinan Özeren, Türkiye ve Yunanistan’ın Ege’de bir “sismolojik ağ” kurmak için iş birliği yapması gerektiğini söylüyor.

Su altına sismometreler yerleştirilerek ortak veri toplanması ve tektonik araştırmalar yapılmasının gerektiğini söyleyen Özeren, bunun “erken uyarı ve depremselliğin daha iyi anlaşılması için çok önemli” olduğunu vurguluyor.

Volkan tehlikesi var mı?

AFAD, bu bölgede 2011-2012 yıllarında da benzer yoğunlukta sismik aktivite yaşandığını hatırlattı ve 14 ay süren depremlerin volkanik bir patlamaya neden olmadığına işaret etti.

Yunanistan İklim Krizi ve Sivil Koruma Bakanı Vassilis Kikilias, mevcut veriler ışığında depremlerin su altı fay hatlarından kaynaklandığı ve volkanik faaliyetlere bağlı olmadığını vurguladı.

BBC Türkçe‘ye konuşan Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner ise Santorini Yanardağı’nın “bir tehlike unsuru” oluşturduğunu söylüyor.

Yalçıner, volkanın patlamasıyla oluşabilecek bir tsunamiden çok kül hareketlerinin Türkiye’yi etkileyebileceğine işaret ediyor.

Prof. Sinan Özeren ise Santorini merkezli deprem fırtınasının sismolojik mi volkanik mi olduğundan bağımsız iki tür faaliyetin de birbirini tetikleyebileceği yorumunu yapıyor.

İzlanda’da Nisan 2010’da patlayan Eyjafjallajokull Yanardağı, kül salımı nedeniyle Avrupa’da çok geniş bir alanda hava sahasının kapanmasına yol açmıştı.

Tsunami nedir?

Tsunami Japonca Tsu (liman) ve nami (dalga) kelimelerinin birleşiminden oluşuyor.

Tsunami, depremden kaynaklanan enerjinin deniz yatağını dikine birkaç metre yerinden oynatıp, yüzlerce kilometrekarelik alandaki suyu harekete geçirmesiyle oluşuyor.

Birleşmiş Milletler tsunamileri “sıklıkla sudan duvarlar gibi gözüken, kıyılara saldırabilen ve saatlerce tehlikeli olabilen dalgalar” diye tanımlıyor.

Kıyıya ilk ulaşan dalga hep en büyüğü olmayabiliyor.

2004’teki Hint Okyanusu tsunamisinde en büyük dalga ikincisiydi.

1964’teki Alaska tsunamisinde ise en büyük dalga dördüncüydü.

Tsunamilere depremler, toprak kaymaları ve yanardağ patlamaları neden olabiliyor.

* Bu habere Merve Kara Kaska ve Hilken Doğaç Boran katkıda bulunmuştur.